Άτομα που περιαυτολογούν, ισχυρογνώμονες, που πιστεύουν ότι είναι αλάνθαστοι και κρίνουν αυστηρά τους άλλους, ακόμα κι όταν σε έναν αντικειμενικό παρατηρητή είναι ολοφάνερο ότι δεν υπερτερούν έναντι αυτών τους οποίους κατακρίνουν.
Την υπεροψία αυτή, επιστημονικά τη χαρακτηρίζουμε ως εγωπάθεια – ναρκισσισμό, ένας όρος που απορρέει από τη μυθολογική ιστορία του Εγωπαθή Νάρκισσου, ενός ατόμου φοβερά αυτάρεσκου και εγωκεντρικού που ήταν ερωτευμένος με τον εαυτό του.
Εάν είστε Εγωπαθής, κατά πάσα πιθανότητα δεν διαβάζετε αυτό το άρθρο, ή είστε και δεν το γνωρίζετε και θεωρείτε ότι όλα όσα γράφονται εδώ αφορούν οποιοδήποτε άλλο εκτός από εσάς. Είναι απίθανο βέβαια να διερωτάστε πραγματικά και ειλικρινά αν είστε ή να πιστεύετε ότι είστε. Εγωπαθής και να είστε στην πραγματικότητα, αφού οι Εγωπαθείς εξ’ ορισμού σχεδόν ποτέ δεν το αντιλαμβάνονται οι ίδιοι (όπως μπορεί κάποιος για παράδειγμα να αντιλαμβάνεται ότι είναι αγχώδης ή καταθλιπτικός). Πιθανόν όμως να το υποψιάζονται ή να το καταλαβαίνουν οι γύρω τους, κάτι που δεν είναι πάντα τόσο φανερό όσο θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς, αφού οι πιο προβληματικοί Εγωπαθείς είναι αυτοί για τους οποίους δύσκολα το αντιλαμβάνεται ή το τεκμηριώνει κανείς. Πρόκειται για άτομα με πολύπλοκη και σοβαρή ψυχοπαθολογία που σχεδόν ποτέ δεν θα συνειδητοποιήσουν το πρόβλημα τους και να ζητήσουν βοήθεια, αλλά μπορούν να κάνουν τους γύρω τους να υποφέρουν πολύ, γι’ αυτό και το άρθρο αυτό γράφεται γι’ αυτούς που βιώνουν τις τραυματικές συνέπειες της συμπεριφοράς των Εγωπαθών.
Πώς αντιλαμβάνεται η ψυχολογία την εγωπάθεια
Είναι άτομο που χαρακτηρίζεται από αυτοερωτισμό, υπερβολική αυταρέσκεια και εγωκεντρισμό. Ενώ είναι καλός ηθοποιός (μπορεί να φαίνεται επιφανειακά ευαίσθητος και καλόψυχος), είναι παράλληλα συναισθηματικά απόμακρος και χαρακτηρίζεται από έλλειψη σεβασμού και κατανόησης προς τους άλλους. Ζηλεύει και μισεί παθολογικά, είναι καχύποπτος και απαιτητικός, υπερεκτιμά τις ικανότητες και την αξία του, εκμεταλλεύεται και χειραγωγεί τους άλλους. Εφόσον αγαπά μόνο τον εαυτό του και οι σχέσεις του είναι επιφανειακές, ζηλεύει αυτούς που μπορούν να σχετιστούν ουσιαστικά με άλλους ανθρώπους και κάνει ό,τι μπορεί για να τους καταστρέψει. Ο Εγωπαθής αυτοθαυμάζεται, με τρόπο που δεν είναι πάντα φανερός στους άλλους, ως ένα τρόπο να γεμίσει τα κενά της αυτοεικόνας του, αφού κατά βάθος κρύβονται συναισθήματα ανεπάρκειας.
Καθώς οι άλλοι αποτελούν γι’ αυτόν αντικείμενα αναστύλωσης του «εγώ», επιδιώκει να έχει γύρω του άτομα που τον κολακεύουν και υποτάσσονται σε αυτόν (ένα τέτοιο άτομο περιγράφεται συνήθως ως «Ηχώ»), ενώ ενίοτε τους χρησιμοποιεί για «να τη φέρει» σε άτομα που αντιπαθεί. Μισεί θανάσιμα αυτούς που ενεργούν αυτόνομα με οποιοδήποτε τρόπο, αφού αποτελούν γι’ αυτόν Εγωπαθητικό πλήγμα καθώς του θυμίζουν ότι ο κόσμος δεν είναι επικεντρωμένος γύρω από το άτομο του, και αντλεί ευχαρίστηση από την πρόκληση οποιουδήποτε είδους ζημιάς σε αυτούς, καθώς πρακτικά και ηθικά ζητήματα είναι γι’ αυτόν δευτερεύοντα.
Για να διαγνωστεί κάποιος ως Εγωπαθής, δεν σημαίνει βέβαια ότι πρέπει να χαρακτηρίζεται με ακρίβεια και απόλυτα από όλα τα πιο πάνω και στον ακραίο βαθμό που μπορεί να φτάσουν, αλλά αρκεί η βασική του ψυχοσύνθεση και προσωπικότητα να συμπεριλαμβάνει τη βασική δομή που περιγράφεται εδώ (αναλυτικότερα στη συνέχεια). Για παράδειγμα, ένας Εγωπαθής μπορεί να είναι σκληρός και ψυχρός αλλά όχι ασυνήθιστα εκδικητικός κλπ.
Εντοπισμός Εγωπαθών και αυτοπροστασία
Όπως εξηγήθηκε πιο πάνω, ο Εγωπαθής δεν εντοπίζεται πάντα με την πρώτη ματιά, εφόσον, όπως και με άλλου τύπου προσωπικότητες, υπάρχουν πάντα ατομικές διαφορές. Υπάρχουν Εγωπαθείς που με την πρώτη γνωριμία τους καταλαβαίνει κανείς και άλλοι με τους οποίους χρειάζεται παρατεταμένη (συχνά χρόνια) επαφή, ανάλυση και οξυδέρκεια για να τους καταλάβει κάποιος.
Είναι σημαντικό να έχουμε υπόψη μας, ότι το να προσπαθήσει κανείς να αντιμετωπίσει ή να αλλάξει έναν Εγωπαθή είναι σχεδόν πάντοτε μάταιο και πολύ ψυχοφθόρο, αφού αν τους πείτε για παράδειγμα, πως οτιδήποτε από αυτά που γράφονται εδώ τους αφορά θα σας χλευάσουν συνήθως ως παρανοϊκό, ενώ μπορεί μάλιστα να τα προβάλουν πάνω σας και να σας πουν ότι εσείς είστε ο Εγωπαθής. Θα ήταν καλύτερο λοιπόν, για τη ψυχική μας υγεία να προσπαθήσουμε να προστατευόμαστε από αυτούς.
Πώς να εντοπίσετε πρακτικά τους Εγωπαθείς – συνήθη «συμπτώματα»:
- Έχουν την τάση να περιαυτολογούν, ξεκάθαρα ή συγκαλυμμένα: Μια συζήτηση μαζί τους συνήθως περιλαμβάνει άμεσα ή έμμεσα θέματα όπως το «πόσο καλά τα κατάφεραν», «πόσο τους αναγνώρισαν», «πόσο καλοί άνθρωποι / επαγγελματίες / γονείς / πολίτες / χριστιανοί κλπ είναι, «πόσο σωστά σκέφτονται» κ.ά. Μπορεί να ξεκινούν ή να τελειώνουν τη συζήτηση με αυτά, ή και απλά να τα «πετούν παρεμπιπτόντως» με αδιάφορο ή ταπεινό ύφος. Το θέμα είναι πάντα γι’ αυτούς να τους θαυμάσετε με κάποιο τρόπο.
- Επιδιώκουν συνήθως να είναι το επίκεντρο σε μια ομάδα, με όποιον τρόπο εκφράζει τον καθένα καλύτερα: με την εμφάνιση, τα επιτεύγματα, τις αντιλήψεις, τα παιχνίδια και τα νάζια τους (μπορούν να γίνουν χαριτωμένοι), ακόμα και με το «ενδιαφέρον» και τις συμβουλές τους προς τους άλλους (που συνήθως περιλαμβάνουν προσωπικά παραδείγματα του «πόσο καλά τα κατάφεραν» οι ίδιοι, ούτως ώστε οι άλλοι να παραδειγματιστούν).
- Είναι συνήθως κακοί ακροατές, δυσκολεύονται να ακούσουν πραγματικά και να κατανοήσουν τον τρόπο σκέψης ή τα συναισθήματα των άλλων.
- Αν εκδηλώσουν ενδιαφέρον για τους άλλους, υπάρχει συνήθως (ξεκάθαρο ή συγκαλυμμένο) προσωπικό συμφέρον, π.χ. για να τους θαυμάσουν, να τους έχουν ανάγκη, να τους ευγνωμονούν κλπ.
- Οι σχέσεις τους και τα συναισθήματα τους για τους άλλους ανθρώπους είναι συνήθως επιφανειακά και τα άτομα με τα οποία «συνδέονται» είναι συνήθως εναλλάξιμα. Για παράδειγμα, δεν έχει σημασία αν η φίλη τους είναι η Μαρία ή η Χριστίνα, αρκεί να καλύπτει τις δικές τους εγωκεντρικές ανάγκες. Σε περίπτωση δυσαρέσκειας ή απώλειας είναι έτοιμοι να ξεχάσουν και να αντικαταστήσουν γρήγορα τους «φίλους» τους.
- Εμμένουν στις απόψεις τους ακόμη και αν οι άλλοι έχουν λογικά επιχειρήματα και οι ίδιοι όχι, ενώ η μόνη πιθανότητα να αλλάξουν γνώμη για κάτι είναι αν διαφωνεί μαζί τους ένα πρότυπο γι’ αυτούς (συνήθως ένας άλλος Εγωπαθής π.χ. γονιός, καθηγητής τους κλπ).
- Δεν αναγνωρίζουν και δεν παραδέχονται σχεδόν ποτέ τα λάθη τους, κάτι που δυσκολεύονται, απεχθάνονται και αποφεύγουν να κάνουν. Αν τους ζητήσει κανείς για παράδειγμα χάριν συζήτησης, να αναφέρουν ένα λάθος τους θα δυσκολευτούν πολύ να βρουν κάτι, ενώ αν τελικά τα καταφέρουν θα το κάνουν να φανεί όσο πιο ασήμαντο και δικαιολογημένο γίνεται.
- Τείνουν να είναι επικριτικοί και να κατηγορούν εύκολα τους άλλους (ξεκάθαρα ή συγκαλυμμένα), ακόμα και για δικά τους λάθη, για τα οποία αρνούνται να αναλάβουν την ευθύνη και να δεχτούν τις συνέπειες των πράξεων τους. Για παράδειγμα, αν κάποιος ψυχραθεί μαζί τους μετά που τον έχουν πληγώσει, μπορεί να τον κατηγορήσουν ως σκληρό, ψυχρό και παράξενο, ενώ σπάνια θα τους δει κανείς να κάνουν ειλικρινή αυτοκριτική και προσπάθεια αλλαγής.
- Υπερτιμούν συνήθως τα προσόντα και τις ικανότητες τους και υποτιμούν αυτά των άλλων. Σε συνέχεια του προαναφερθέντος, οι Εγωπαθείς, χαρακτηριζόμενοι συνήθως από ένα αίσθημα παντοδυναμίας, τείνουν να ξεφεύγουν εύκολα από τα όρια τους, π.χ. γιατρός που εξασκεί και άλλες ειδικότητες από τη δική του, φαρμακοποιός που δίνει ιατρικές συμβουλές, δάσκαλος που κάνει τον ψυχολόγο κλπ.
- Η ικανότητα τους για έκφραση συναισθημάτων και το συναισθηματικό τους λεξιλόγιο είναι συνήθως πολύ περιορισμένα.
- Εάν είστε άτομο ευαίσθητο και συναισθηματικό θα προσέξετε ότι όταν είστε μαζί με Εγωπαθείς μειώνεται η αυτοεκτίμηση σας, νιώθετε κατώτεροι, ανασφαλείς, ανεπαρκείς, ακόμα και προβληματικοί. Οι Εγωπαθείς έχουν τη δύναμη να προκαλούν αυτά τα συναισθήματα στους άλλους.
Http://sxeseis-kai-sunaisthimata.com
Πηγή: Λουίζα Θεοφάνους – Ιωακείμ – ψυχολόγος, ψυχοθεραπεύτρια