Αν δεν υπήρχαν τα εμπόδια, δεν θα υπήρχε εξέλιξη. Χωρίς εξέλιξη δεν θα υπήρχε πρόοδος και χωρίς πρόοδο δεν θα υπήρχε ζωή.
Ζούμε όλοι μέσα σε έναν ασφαλή κύκλο που λέγεται κύκλος βολικότητας. Εκεί μέσα όλα είναι εύκολα και απλά. Συναντάμε τους ανθρώπους που ήδη ξέρουμε, πίνουμε καφέ και μιλάμε για την κρίση, για τα γεγονότα, για τους άλλους, δουλεύουμε πάνω σε αυτό που μας είναι οικείο, βλέπουμε τηλεόραση. Δεν υπάρχει όμως τίποτα σπουδαίο που να είναι βολικό. Τα σπουδαία θέλουν κόπο και βρίσκονται έξω από τον κύκλο βολικότητάς μας. Εκεί που κρύβονται οι φόβοι, οι απογοητεύσεις, οι δυσκολίες, εκεί βρίσκονται το μεγαλείο, η ευτυχία, η ολοκλήρωση.
Οι περισσότεροι άνθρωποι κάνουν ένα βήμα έξω από τον κύκλο βολικότητάς τους, αντιμετωπίζουν το δύσκολο, την άρνηση, τον φόβο, κι έπειτα κάνουν δύο βήματα πίσω. Οι οραματιστές, οι καλλιτέχνες της ζωής, φεύγουν μακριά από τον κύκλο τους, εκεί όπου τα εμπόδια είναι πολλά, εκεί όπου η αποτυχία καραδοκεί, αλλά η ανταμοιβή είναι τεράστια. Πρώτα απομακρύνονται κι έπειτα σπάνε, διαλύουν, καίνε τις γέφυρες ανάμεσα στον απέραντο κύκλο του άβολου, που όμως προσφέρει απεριόριστες ευκαιρίες για ανάπτυξη και πρόοδο, και στον τόσο μικρό κύκλο του βολικού.
Τόσο μικρή έχει γίνει, χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε, αυτή η καθημερινή μας φυλακή, καθώς όλα είναι στάσιμα και συνεχώς επαναλαμβανόμενα. Κανένα περιθώριο ανάπτυξης. Οι σπουδαίοι, οι καλλιτέχνες, οι οραματιστές, εκπαιδεύονται καθημερινά στο να κάνουν βολικό το άβολο. Βολικό το άβολο σημαίνει ότι πιέζουν τον εαυτό τους να υπερνικούν εμπόδια. Και από ένα σημείο και έπειτα τους γίνεται συνήθεια. Η κοινωνία, το σχολείο και το οικογενειακό μας περιβάλλον έχουν επηρεάσει σε καταλυτικό βαθμό την ποιότητα της ζωής μας.
Κάποιος που έχει δεχτεί βία από τους γονείς του είναι πολύ πιο εύκολο να ασκήσει βία στα παιδιά του. Του είναι κάτι φυσικό. Αυτή είναι η μία μετάφραση. Μπορεί επίσης να μην ασκήσει ποτέ βία, γιατί δεν θέλει το παιδί του να νιώσει όπως ένιωθε εκείνος. Αυτή είναι η άλλη μετάφραση, που μετατρέπει το εμπόδιο σε ευκαιρία και πλεονέκτημα, και εξαρτάται από την ιστορία που έχει στο μυαλό του. «Η βία είναι κάτι φυσικό» ή «Η βία είναι ό,τι χειρότερο». Οι αρχές με τις οποίες γαλουχηθήκαμε έχουν δημιουργήσει στο μυαλό μας την ιστορία για το τι είναι εφικτό και τι όχι, τι είμαστε ικανοί να κάνουμε και τι όχι, τι είναι καλό και τι δεν είναι.
Σε κάθε περίπτωση, όσο δύσκολο κι αν είναι, μπορούμε να αλλάξουμε τον προγραμματισμό μας. Από την παιδική μας ηλικία, λοιπόν, μάθαμε ότι είναι λάθος να κάνουμε λάθος. Οποιοδήποτε λάθος ήταν πάντα κατακριτέο. Λάθος στην ορθογραφία, στο διαγώνισμα, χαμηλοί βαθμοί στα μαθήματα, ήταν συνώνυμα με την αποτυχία. Αμφιβάλλω αν κάποιος σου είπε όταν ήσουν μικρός τα παρακάτω λόγια: «Ευτυχώς που δεν έγραψες καλά στο διαγώνισμα γιατί τώρα ξέρεις πού χρειάζεσαι βοήθεια και είμαι σίγουρος ότι με αυτήν την εμπειρία είσαι έτοιμος στο επόμενο να γράψεις άριστα. Άλλωστε, το λάθος δεν είναι παρά μέρος του σωστού».
Αν όχι, πιθανότατα να είσαι στην κατηγορία των ανθρώπων που έχουν μεγαλώσει με την πεποίθηση ότι το σφάλμα πρέπει να αποφεύγεται πάση θυσία. Ότι είναι απαράδεκτο να αποτύχεις, πεποίθηση που ενισχύθηκε ιδιαίτερα από την κοινωνία, το σχολείο, την οικογένεια. Μας μεγάλωσαν για να μην αποτύχουμε.
Και, για να μην αποτύχουμε, προσπάθησαν να βγάλουν από τον δρόμο μας τα εμπόδια. Ξέχασαν να μας πουν ότι δεν υπάρχει επιτυχία χωρίς εμπόδια.
Σε μια γιορτή στον παιδικό σταθμό του Γρηγόρη, άκουσα μια μαμά να λέει στο δυόμισι ετών παιδί της, το οποίο αγχώθηκε αρκετά και έφυγε από τη σκηνή πριν τελειώσει η παράσταση της τάξης του: «Μα είσαι άντρας εσύ;». Στο μυαλουδάκι του, αποτυχία σημαίνει πόνος, και θα κάνει ό,τι μπορεί στο μέλλον για να αποφύγει την πηγή αυτού του πόνου.
Ο ευκολότερος τρόπος να αποφύγεις το σφάλμα είναι να μην προσπαθήσεις. Ο γνωστός φόβος της αποτυχίας έρχεται και εδώ να παγώσει κάθε δημιουργικό κύτταρο. Αν η αποτυχία όμως είναι κάτι κακό, τότε το εμπόδιο είναι η μητέρα όλων των κακών. Αφού εμπόδιο που δεν ξεπερνιέται, οδηγεί στην αποτυχία. Η πλειονότητα των ανθρώπων που παρακολουθούν τα σεμινάρια του Ανθρώπου στο ΝηΣί, όταν μετά ρωτούνται τι ξεχώρισαν, αναφέρονται στη διδασκαλία υπερνίκησης εμποδίων.
Πάνω στη σκηνή παρουσιάζεται η διαδρομή ενός μέσου ανθρώπου και ενός οραματιστή, ενώ τα εμπόδια συμβολίζονται με μία ή περισσότερες καρέκλες. Η οπτική εμπειρία βοηθά τους συμμετέχοντες να ταυτίζονται με όσα βλέπουν. Έτσι το μήνυμα εντυπώνεται στη συνείδηση και είναι πιο εύκολο να ξεπεράσουν τα δικά τους εμπόδια.
Ξέρεις κάποιον που πέτυχε κάτι σπουδαίο χωρίς να συναντήσει εμπόδια; Ο μόνος τρόπος να σε νικήσει ένα εμπόδιο είναι να το αφήσεις να σε νικήσει. Ο μόνος τρόπος να αποτύχεις είναι να τα παρατήσεις. Ο μόνος που μπορεί να σε νικήσει είσαι εσύ. Δεν πειράζει να αποτύχεις, γιατί το να αποτύχεις είναι ο μοναδικός τρόπος για να πετύχεις. Κανένας μυς δεν μεγαλώνει χωρίς αντίσταση. Καθώς η πεταλούδα παλεύει να σπάσει το κουκούλι, προετοιμάζεται για να πετάξει. Αν κάποιος άλλος ανοίξει το κουκούλι για αυτήν, δηλαδή απομακρύνει το εμπόδιο από τον δρόμο της, δεν τη βοηθά, αλλά τη σκοτώνει καθώς δεν θα έχει δυναμώσει αρκετά ώστε να μπορέσει να πετάξει.
Αν δεν υπήρχαν τα εμπόδια, δεν θα υπήρχε εξέλιξη. Χωρίς εξέλιξη δεν θα υπήρχε πρόοδος και χωρίς πρόοδο είτε δεν θα υπήρχε ζωή είτε δεν θα είχε αξία η ζωή. Η δύναμη του αντιπάλου δίνει αξία στον νικητή. Η δυσκολία του εμποδίου δίνει αξία στη νίκη. Γιατί να αγωνιστείς, αν δεν έχεις κάποιον να συναγωνιστείς; Αν δεν υπάρχει ένα εμπόδιο να ξεπεράσεις; Τι νόημα έχει να κλοτσήσεις την μπάλα σε ένα άδειο τέρμα; Χωρίς κόλαση δεν έχει νόημα ο παράδεισος. Θα ήταν εξαιρετικά βαρετός. Χωρίς δυστυχία δεν θα είχε αξία η ευτυχία. Χωρίς το κακό, κανείς δεν θα αναγνώριζε το καλό.
Χωρίς τα εμπόδια, δεν θα υπήρχαν σπουδαίες πράξεις, εκπληκτικά αποτελέσματα, αριστουργηματικά επιτεύγματα. Δεν θα υπήρχαν, γιατί κανείς δεν θα πάσχιζε να κατορθώσει το οτιδήποτε. Όλοι θα κατάφερναν ακριβώς τα ίδια. Ένα ολυμπιακό μετάλλιο έχει αξία λόγω της δυσκολίας των εμποδίων που πρέπει να ξεπεράσει κάποιος για να το κατακτήσει. Τα εμπόδια ξεχωρίζουν τους νικητές από τους μη νικητές, τους ερασιτέχνες από τους επαγγελματίες, τους καλλιτέχνες από όσους δοκιμάζουν την τύχη τους, τους πετυχημένους από εκείνους που έχουν συμβιβαστεί.
Το εμπόδιο δεν είναι αποτυχία, αλλά προετοιμασία για τη νίκη. Η αποτυχία δεν είναι εμπόδιο, αλλά προετοιμασία για τη νίκη. Οι τελευταίες δύο φράσεις μπορούν να αλλάξουν εντελώς την ιστορία στο μυαλό σου για το τι σημαίνει επιτυχία, νίκη, για το πώς φτάνεις σε αυτή, τι συναντάς στην πορεία, πώς αντιδράς στα εμπόδια, και τελικά να αλλάξει εντελώς τα αποτελέσματά σου. Όταν κάτι δεν πάει καλά, οι άνθρωποι νομίζουν ότι δεν θα πηγαίνει καλά για πάντα. Όταν κάτι πάει καλά, νομίζουν ότι θα πηγαίνει καλά για πάντα. Αυτό φυσικά δεν ισχύει.
Τα πάντα κινούνται σε κύκλους. Κάνουν μια διαδρομή και επιστρέφουν. Μετά την ύφεση υπάρχει η ανάπτυξη, μετά την καταιγίδα η νηνεμία, μετά τη νύχτα η μέρα, μετά τον χειμώνα η άνοιξη.
Πριν το λανσάρισμα του Macintosh, ο υπολογιστής Lisa, ένα project του Στιβ Τζομπς, στο οποίο πίστευε με όλη του την ψυχή, απέτυχε παταγωδώς. Ο Τόμας Έντισον λένε ότι απέτυχε δέκα χιλιάδες φορές πριν καταφέρει να ανάψει τον ηλεκτρικό λαμπτήρα, ο Μάικλ Τζόρνταν αστόχησε επίσης χιλιάδες φορές. O Αϊνστάιν χρειάστηκε οχτώ χρόνια για να περιγράψει με μαθηματικό τρόπο τη θεωρία της σχετικότητας. Στο διάστημα αυτό βρέθηκε αρκετές φορές στα πρόθυρα της νευρικής κατάρρευσης. Ο Αβραάμ Λίνκολν απέτυχε στις εξετάσεις νομικής, στις επιχειρηματικές του δραστηριότητες, και ήταν χρεωμένος για χρόνια. Πέθανε η αγαπημένη του παραμονές του γάμου του, έπαθε νευρικό κλονισμό, έβαλε πάμπολλες φορές υποψηφιότητα στο Κογκρέσο ως γερουσιαστής, αλλά και ως κυβερνήτης, και απέτυχε. Τελικά εκλέχτηκε πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών και εξελίχθηκε σε έναν από τους σημαντικότερους ηγέτες όλων των εποχών.
Η λύση σε κάθε εμπόδιο είναι να συνεχίσεις. Ο ευκολότερος τρόπος να μην πετύχεις είναι να μην προσπαθήσεις. Ο πιο σίγουρος τρόπος να αποτύχεις είναι να τα παρατήσεις στην πρώτη αποτυχία ή στο πρώτο εμπόδιο. Ή στο δεύτερο ή στο τρίτο ή στο χιλιοστό.
Το απόφθεγμα που άνοιξε αυτό το κεφάλαιο είναι: Η διαφορά επιτυχημένου και αποτυχημένου είναι ότι, ενώ ο αποτυχημένος στην πρώτη αποτυχία τα παράτησε, ο επιτυχημένος στην εκατοστή αποτυχία προσπάθησε άλλη μια φορά.
Αν κάποιος κάνει πράξη το νόημα αυτής της φράσης, έχει βάλει τις βάσεις της προσωπικής του επιτυχίας. Αντί να ενοχλείσαι, να αγχώνεσαι, να αποθαρρύνεσαι όταν συναντάς ένα εμπόδιο, θα πρέπει να χαίρεσαι καθώς είναι δείγμα πρώτον ότι είσαι στον σωστό δρόμο, καθώς δρόμος προς την επιτυχία χωρίς εμπόδια δεν υπάρχει, και δεύτερον ότι διαφέρεις. Αν συνεχίσεις, τότε κάνεις κάτι διαφορετικό, άρα μπορείς να έχεις και διαφορετικό αποτέλεσμα. Για να έχεις κάτι διαφορετικό, πρέπει να κάνεις κάτι διαφορετικό, εκτός κι αν ζεις στην Παραμυθοχώρα.
Οι πολλοί έχουν τα αποτελέσματα των πολλών, γιατί κάνουν ό,τι κάνουν οι πολλοί. Τις περισσότερες φορές τίποτα σπουδαίο. Τίποτα και πολλή τηλεόραση. Φαντάσου να ζούσαμε σε έναν κόσμο στον οποίο όλοι θα χαίρονταν με τα εμπόδια, θα γελούσαν στην αποτυχία, θα συνέχαιραν ο ένας τον άλλον γνωρίζοντας ότι ήρθαν ένα βήμα πιο κοντά στον στόχο τους. Πόσο διαφορετικός θα ήταν ο κόσμος, γεμάτος σπουδαία επιτεύγματα και ευτυχισμένους ανθρώπους.
Οι περισσότεροι στα εμπόδια κάνουν πίσω και έπειτα επιθυμούν να έχουν τα αποτελέσματα των λίγων. Παρατούν το γυμναστήριο, τη σχέση τους, την κιθάρα, τη διατροφή. Θέλουν άμεσα αποτελέσματα για κάτι που χτίζεται και κερδίζεται με τον χρόνο. Ρίχνουν το φταίξιμο για τις αποτυχίες τους πάντα σε κάποιον άλλο. Φταίει η κρίση, ο πρωθυπουργός, οι γονείς, η εποχή, ο σύντροφος, η θάλασσα που έχει πολύ αλάτι, ο ουρανός που είναι πολύ μπλε.
Παίρνω τη ζωή στα χέρια μου σημαίνει αναλαμβάνω την ευθύνη της: Το πρώτο βήμα για αριστουργηματικά αποτελέσματα.
Πρόταση: Δεν είναι εύκολο να φτάσεις ψηλά γιατί τα εμπόδια καραδοκούν. Τα εμπόδια που σε σταματούν είναι όμως ταυτόχρονα συστατικά νίκης. Όλες οι δυσκολίες είναι δώρα, φτάνει να εκμεταλλευτείς την εμπειρία που σου αφήνουν. Το μάθημα αυτό είναι δωρεάν και ταυτόχρονα το ακριβότερο που θα σου δοθεί στη ζωή σου. Η φιλοσοφία σου απέναντι στο εμπόδιο ορίζει τη στάση σου. Έπειτα οι πράξεις σου ορίζουν τα αποτελέσματά σου. Λέγοντας φιλοσοφία, εννοώ αν θεωρείς ότι το εμπόδιο είναι η δικαιολογία σου για να σταματήσεις ή το κίνητρό σου για να συνεχίσεις.
Και πάλι, η ιστορία στο μυαλό σου για το εμπόδιο ευθύνεται για το αν θα το ξεπεράσεις και τελικά θα πετύχεις. Σκέψου για λίγο πριν προχωρήσεις την ανάγνωση: Ποια είναι για σένα τα σημαντικότερα εμπόδια στη ζωή σου; Υπάρχουν άνθρωποι που έχασαν τους γονείς τους, που δεν ακούν, που δεν έχουν χέρια, που έχασαν την περιουσία τους, που δεν βλέπουν, που φοβούνται, που προδόθηκαν, και για όλους αυτούς τους λόγους καταστράφηκαν. Και άνθρωποι που πέρασαν ακριβώς τα ίδια και χρησιμοποίησαν τους ίδιους λόγους για να ζήσουν μια ζωή γεμάτη νόημα.
Αυτό που διαφοροποιεί τους μεν από τους δε, είναι η στάση τους απέναντι στο εμπόδιο. Όταν δουλεύω σε προσωπικό επίπεδο με κάποιον, το πρώτο που με ενδιαφέρει είναι να ανακαλύψω τι είναι αυτό που πραγματικά επιθυμεί. Γιατί ήρθε σε εμένα; Ποιος είναι ο στόχος και το όραμά του; Έπειτα αφιερώνω όσο χρόνο χρειάζεται για να του αποδείξω ότι κάθε εμπόδιο που έρχεται στον δρόμο του είναι ευεργετικό και τον προετοιμάζει να πετύχει τους στόχους του. Σκέψου ότι υπάρχουν άνθρωποι που έχασαν τους γονείς τους και αυτό τους ώθησε να δημιουργήσουν μια δεμένη οικογένεια. Άνθρωποι χωρίς χέρια ζωγραφίζουν καταπληκτικά, ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο.
Άλλοι κατάφεραν να γίνουν σπουδαίοι ομιλητές επειδή τους κυρίευε ο φόβος κάθε φορά που ανέβαιναν στη σκηνή. Άλλοι εξελίχθηκαν σε σπουδαίους μουσικούς γιατί δεν άκουγαν καλά ή γιατί ήταν κουφοί. Κι άλλοι έχασαν την περιουσία τους, γεγονός που αποτέλεσε το κίνητρο όχι μόνο για να την κερδίσουν πίσω, αλλά για να δημιουργήσουν ολόκληρες αυτοκρατορίες.
O Νικ Βούισιτς είναι ένας άνθρωπος χωρίς χέρια και χωρίς πόδια, που επιχείρησε να αυτοκτονήσει όταν ήταν πολύ μικρός, και πέρασε όλη την παιδική του ηλικία βουτηγμένος στην κατάθλιψη, λόγω της αναπηρίας του. Μέχρι που κατάλαβε ότι τα εμπόδια στον δρόμο του αποτελούσαν στην πραγματικότητα ευκαιρίες ζωής. Μέσα από τις ομιλίες του εμπνέει χιλιάδες ανθρώπους σε όλο τον κόσμο να ζουν τη ζωή τους στο έπακρο. Να είναι ευγνώμονες για όσα έχουν και να μην τα παρατούν ποτέ. Το να είσαι ευγνώμων για τις δυσκολίες σε βοηθά να τις ξεπεράσεις.
Τώρα ήρθε η ώρα να σκεφτείς με ποιον τρόπο τα δικά σου εμπόδια μπορούν να αποτελέσουν κίνητρα δράσης, ευκαιρίες ζωής.
Αφιέρωσε όσο χρόνο χρειάζεται, για να καταγράψεις τις ευεργετικές συνέπειες των εμποδίων στη ζωή σου αλλά και το πώς μπορείς να τα εκμεταλλευτείς στο άμεσο μέλλον. Είναι στο χέρι σου να αποφασίσεις σήμερα, τώρα, ότι δεν θα αποφεύγεις τον δρόμο της επιτυχίας για να μη συναντήσεις εμπόδια. Και πως όταν τα συναντάς, θα χαίρεσαι, σαν να συνάντησες έναν φίλο που επιθυμεί να σε δυναμώσει.
Παραθέτω ένα ποίημα από τη συλλογή Μουσικές Πατρίδες Παντού, που έγραψα το 2007.
Φόβος
Αν έχει κύματα το ταξίδι;
Θα δροσιστούμε.
Αν έχει τέρατα;
Θα τα αγαπήσουμε.
Κι αν έρθει η Σειρήνα;
Θα της τραγουδήσουμε.
Τις μέρες που έγραφα το βιβλίο που κρατάς στα χέρια σου, χτύπησα το γόνατό μου σε ένα μικρό τραπεζάκι μέσα στο σπίτι. Ο πόνος ήταν οξύς. Όταν σηκώθηκα, συνειδητοποίησα ότι το εμπόδιο δεν είναι παρά μια μεταμφιεσμένη ευκαιρία μάθησης. Απόδειξη; Η παρακάτω φράση: Ο φόβος για το πνεύμα είναι ό,τι ο πόνος για τον μυ. Αν δεν πονέσει ο μυς, δεν δυναμώνει. Αν δεν είχα χτυπήσει, δεν θα είχε γραφτεί ποτέ η συγκεκριμένη φράση. Μόλις τη σημείωσα, ένιωσα τυχερός που είχα χτυπήσει. Κι ας πονούσα.
Αποφθέγματα:
Τα μεγάλα «θέλω» είναι φοβιστικά, γιατί κρύβουν πίσω τους οδυνηρά «όχι». Μόνο που το «όχι» είναι προϋπόθεση του «ναι». Η αποτυχία, προϋπόθεση της επιτυχίας.
Πολύς κόσμος μπερδεύει την έλλειψη προσπάθειας ή την ελάχιστη προσπάθεια με την αποτυχία. Δεν είναι παρά δικαιολογίες για να μην προσπαθήσουμε. Δικαιολογίες για να μην πετύχουμε.
Αποτυχία + Αποτυχία + Αποτυχία = 3 x Αποτυχία = Επιτυχία3 .
Το ωραίο με τα άσχημα πράγματα είναι ότι, χωρίς αυτά, δεν θα χαιρόμασταν ποτέ που επιτέλους τελείωσαν.
Τα «όχι» αποτελούν τα χνάρια στον δρόμο τού «ναι».
Όταν αυτοί που δεν μπορούν πλέον να σε αντιμετωπίσουν με επιχειρήματα, καταφεύγουν στις πέτρες, η δικαίωση είναι κοντά.
Το επόμενο στάδιο είναι να σου ζητήσουν συγγνώμη και να σε ακολουθήσουν.
Μην περιμένεις να υποχωρήσει το κύμα για να πατήσεις στην ακτή. Κολύμπα.
Όταν σου λένε πως κάτι δεν γίνεται με τίποτα, είναι ένα καλό σημάδι πως πρέπει να το κάνεις να συμβεί.
Υπάρχουν κάποιες μέρες που όλα σου φαίνονται μάταια. Και το ότι όλα είναι μάταια λοιπόν, μάταιο είναι, οπότε σήκω και κάνε τα πράγματα να αποκτήσουν λόγο ύπαρξης.
Πηγή: Το απόσπασμα είναι από το βιβλίο “Η επιτυχία κρυβόταν στο κομοδίνο μου” του Νικόλα Σμυρνάκη που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα