Μερικές φορές συμβαίνει να καβγαδίζουμε για κάποιο θέμα με κάποιο φίλο, τους συνεργάτες μας ή τους συγγενείς. Είναι μια άτυχη στιγμή που αποπροσανατολίζει τις σχέσεις μας με αυτά τα πρόσωπα. Τι μπορούμε να κάνουμε όταν οι πληγές είναι ακόμα νωπές και βράζουμε από θυμό ώστε να σβήσουμε όλο αυτό το πάθος και να μην μας επηρεάζει; Μπορούμε με κάποιο τρόπο να εκπαιδεύσουμε τον εγκέφαλό μας να μας απεγκλωβίσει από αυτή την τοξική συνήθεια;
Από που προέρχεται ο Θυμός και η Οργή;
Για να ξεπεράσετε τον εκνευρισμό που νιώθετε, θα πρέπει να κατανοήσετε τι είναι στην ουσία ο θυμός και την τον πυροδοτεί μέσα μας. Τα συναισθήματα δημιουργούνται στο σύστημα του εγκεφάλου το οποίο σχετίζεται με τα κίνητρα της ανθρώπινης συμπεριφοράς (motivational system). Η έκφρασή τους είναι ένας τρόπος που μας βοηθά να αξιολογήσουμε πόσο αποτελεσματικά εκπληρώνουμε τους στόχους μας. Έτσι, ο τρόπος ερμηνείας αυτών των συναισθημάτων δημιουργεί την συναισθηματική εμπειρία.
Όταν ένας στόχος που είχαμε θέσει και είχε σημασία για μας μπλοκαριστεί και δεν ευοδωθεί, αισθανόμαστε άσχημα. Όσο πιο σημαντικός ήταν ο στόχος αυτός, τόσο ισχυρότερα είναι το αρνητικά συναισθήματα που βιώνουμε. Όταν αυτή η αποτυχία προκαλείται από διάφορες ανεξέλεγκτες περιστάσεις και συγκυρίες, τότε είμαστε απλά απογοητευμένοι και τα βάζουμε με την τύχη και τις συγκυρίες αυτές. Αντιθέτως, όταν κάποιος άλλος είναι ο λόγος της αποτυχίας, τότε θυμώνουμε και εξοργιζόμαστε με αυτούς, δεδομένου ότι προκάλεσαν το πρόβλημα.
Από την σκοπιά της βιολογικής εξέλιξης, η ένταση και επιθετική στάση του σώματος που βγαίνουν με το θυμό έχουν το νόημά τους. Αν χρειαστεί να παλέψουμε με κάποιον που μας απειλεί, το να φωνάξουμε και να χρησιμοποιήσουμε σωματική βία μας είναι χρήσιμο. Στο σύγχρονο κόσμο, όμως, που αρκετοί από τους στόχους μας έχουν εννοιολογική και ιδεολογική φύση και η επίτευξή τους δεν έχει να κάνει με τη χρήση σωματικής βίας ώστε να μας βοηθήσει να λύσουμε τα προβλήματα μας, ο θυμός μπορεί να είναι λιγότερο ως απειροελάχιστα χρήσιμος.
Για να ηρεμήσετε τον εαυτό σας και να κατευνάσετε αυτά τα συναισθήματα, όταν τα γεγονότα αυτά είναι ακόμα φρέσκα, ίσως να μην μπορείτε απλά να διώξετε το άσχημο περιστατικό μακριά από το μυαλό σας ελπίζοντας τελικά να σταματήσει να σας γεμίζει με οργή. Θα πρέπει να επικεντρωθείτε στο πρόσωπο που σας προκάλεσε αυτή την οργή. Να αξιολογήστε αν αυτό που συνέβη ήταν σοβαρό, το έκανε για πρώτη φορά ή συνεχώς ή αν είχε κάποια μνησικακία προς εσάς, κι αν όχι, τότε ίσως να χρειαστεί να συγχωρήσετε το πρόσωπο αυτό για τις πράξεις του. Απ’ την άλλη, αν αυτό που έκανε μοιάζει ασυγχώρητο, θα πρέπει να ακολουθήσετε μια άλλη στρατηγική.
Γιατί πρέπει να συγχωρούμε και να δίνουμε τόπο στην οργή στις περισσότερες περιπτώσεις;
Αρχικά ας εξετάσουμε την περίπτωση της συγχώρεσης. Ολοένα περισσότερα στοιχεία αποδεικνύουν ότι η συγχώρεση ωφελεί αυτόν που συγχωρεί περισσότερο από το πρόσωπο που συγχωρείται.
Ένας από τους λόγους που εμμένουμε να είμαστε θυμωμένοι με κάποιους είναι επειδή η παρουσία τους μας υπενθυμίζει συνεχώς τα όσα άσχημα μας έκαναν. Οι λεπτομέρειες των γεγονότων που κρατάμε στο μυαλό μας κάνουν τα συμβάντα να μένουν φρέσκα. Η ανάμνηση τους ενεργοποιεί την δραστηριότητα στο κέντρο του εγκεφάλου που σχετίζεται με τα κίνητρα, που είχαμε αναφερθεί προηγουμένως, το οποίο αναζωπυρώνει την αρχική οργή και όλα ξεκινούν πάλι από την αρχή.
Έτσι, όταν ακούμε κάποιον να λέει: “μπορώ να σε συγχωρήσω, αλλά ποτέ δεν θα ξεχάσω αυτό που έκανες” μην τους πιστεύετε. Όταν συγχωρούμε κάποιον ειλικρινά, τότε παράλληλα ξεχνάμε τις λεπτομέρειες που έκανε αυτό το πρόσωπο σε μας, διαγράφονται από τη μνήμη μας. Συγχώρεση και λήθη πάνε χέρι-χέρι. Με την πάροδο του χρόνου, η λήθη καθιστά πιο δύσκολο η παρουσία του υπαίτιου να ενεργοποιήσει το κινητήριο σύστημα του εγκεφάλου εκ νέου. Ως αποτέλεσμα, ο οργανισμός μας δεν είναι πλέον σε θέση να παράγει την ενέργεια που απαιτείται για να αισθανθούμε θυμό και οργή προς το άλλο πρόσωπο.
Φυσικά πάντα μπορεί να είμαστε επιφυλακτικοί απέναντί τους, και να μην μπορέσουμε να τους εμπιστευτούμε πλήρως ποτέ ξανά, αλλά αυτό είναι κάτι διαφορετικό από το να μας πιάνει τρέλα και ταχυπαλμία όταν τους βλέπουμε μπροστά μας. Ακόμα κι αν η σχέση μαζί τους δεν ανακάμψει, τουλάχιστον δεν θα αισθανόμαστε θυμωμένοι μαζί τους για πάντα.
Τι γίνεται στην περίπτωση που πραγματικά δεν μπορείτε να συγχωρήσετε κάποιον; Μήπως θα βιώνετε μοιραία, κάθε φορά που τους βλέπετε, με ζωντανές λεπτομέρειες τα γεγονότα του τελευταίου καβγά σας; Όχι απαραίτητα. Ακόμα και όταν δεν είστε σε θέση να συγχωρήσετε κάποιον, δεν χρειάζεται να εκθέτετε τον εαυτό σας σε καταστάσεις που διατηρούν υψηλά τα επίπεδα θυμού προς αυτούς. Η αντοχή της συναισθηματικής σας αντίδρασης προς ένα άτομο εξαρτάται από το βαθμό της ψυχολογικής δέσμευσης που έχετε μαζί του.
Συχνά, όταν είστε θυμωμένοι με κάποιον, έχετε την τάση να σκέφτεστε με επαναλαμβανόμενο τρόπο, όλη τη μέρα, τα όσα σας προκάλεσαν. Αυτό σας κρατά συναισθηματικά δεσμευμένους να νιώθετε αδικημένοι. Οι ψυχολόγοι αποκαλούν αυτό το επαναλαμβανόμενο μοτίβο σκέψης “μηρυκασμό”, βγαλμένο από τον όρο που έχουμε δώσει στον τρόπο που οι αγελάδες μασούν την τροφή τους.
Για να αποφύγετε τον μηρυκασμό τέτοιων αρνητικών σκέψεων, κρατήστε τον εαυτό σας σε κάποια ψυχολογική απόσταση από την κατάσταση. Επικεντρωθείτε σε άλλες πτυχές της ζωής σας. Όταν σκέφτεστε την κατάσταση, αλλάξτε οπτική και φανταστείτε τι θα έλεγε για αυτά ένα τρίτο πρόσωπο, ίσως ένας κοινός σας φίλος. Πιέζοντας τον εαυτό σας να δει τα γεγονότα απ’ έξω, πείθετε το μυαλό σας να σκεφτεί την κατάσταση πιο ουδέτερα. Έτσι, οι αναλυτικές λεπτομέρειες για το τι έκανε αυτό το άτομο σε σας θα είναι λιγότερο προσβάσιμες, με αποτέλεσμα να έχουν μικρότερη επίδραση στην συναισθηματική σας κατάσταση.
Ρετουσάρετε τα γεγονότα
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι ο θυμός τείνει να μας εγκλωβίζει σε ένα συγκεκριμένο τρόπο σκέψης για όσα συνέβησαν. Η ερμηνεία που δώσαμε και επαναλαμβάνεται γίνεται μια πληγή που δεν θα επουλωθεί.
Μια εναλλακτική προσέγγιση είναι να βρούμε άλλους τρόπους για να χαρακτηρίσουμε την κατάσταση. Εκφράσεις όπως “Ουδέν κακόν αμιγές καλού” είναι πραγματικά ουσιαστικές ψυχολογικά μιλώντας, επειδή μας ενθαρρύνουν να δούμε την τρέχουσα κατάστασή μας με έναν διαφορετικό τρόπο. Το πρόβλημα που κάποιος άλλος σας προκάλεσε μπορεί να μετατραπεί σε μια καλή ευκαιρία για εσάς που δεν θα μπορούσε να υπάρξει αν δεν σας έβρισκε αυτή η αναποδιά. Μια τελική θετική έκβαση μπορεί να αλλάξει τα όσα αισθάνεστε για αυτόν, αλλά και για τις περιστάσεις που οδήγησαν στο αρχικό συμβάν.
Μπορείτε επίσης να δοκιμάσετε να δείτε την κατάσταση από τη σκοπιά του προσώπου με το οποίο είστε θυμωμένοι. Έχουμε μια ισχυρή τάση να υποθέσουμε ότι οι ενέργειες των άλλων οδηγούνται από τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους (όπως είναι την αγένεια , τη μοχθηρία , ή την κακία) και όχι από τις περιστάσεις που τους οδηγούν σε αυτές τις ενέργειες. Όταν παίρνετε τη θέση αυτού του ατόμου, οι κρυμμένες πτυχές της κατάστασης μπορεί να γίνουν πιο εμφανείς και μπορεί να σας βοηθήσουν να καταλάβετε γιατί ενήργησαν όπως ενήργησαν, ακόμη κι αν δεν συμφωνείτε 100% με τις πράξεις αυτές.
Δεν είναι ποτέ εύκολο να σταματήσει να γεμίζετε οργή με κάποιον που σας έκανε κάτι άσχημο. Μπορεί να στοιχηματίζετε πως δεν θα πάψετε ποτέ να είστε θυμωμένοι μαζί τους, αλλά πρέπει να ξέρετε πως το συναίσθημα του θυμού είναι αρκετά ισχυρό και σπάνια μας οδηγεί να σκεφτόμαστε θετικά, να εργαζόμαστε παραγωγικά και να παίρνουμε σωστές αποφάσεις. Εάν δεν μπορέσετε τελικά να ξεφύγετε από αυτήν την κατάσταση και να δώσετε τόπο στην οργή, όχι μόνο τιμωρείτε το άλλο πρόσωπο με την περιφρόνηση σας, όπως νομίζετε, αλλά ενδέχεται να πληγώνετε τον εαυτό σας, εξίσου.